Adana – Özel Haber / Mehmet Açık
Adana’nın Kozan ilçesi, yüzyılı aşkın bir süredir Anadolu’nun kanlı bir dönemine tanıklık ediyor. 1918 yılında bölgede faaliyet gösteren Ermeni çetelerinin Türk köylerine yönelik saldırıları, bugün hâlâ toprak altından çıkan kalıntılar ve halk hafızasında yaşayan tanıklıklarla hatırlanıyor.
Bölgedeki halkın “soykırım fırınları” olarak adlandırdığı yapılar, Ermeni silahlı gruplarının işlediği katliamların fiziksel kanıtları olarak gösteriliyor. Kozanlılar, bu yapıları birer “ibret vesikası” olarak görüyor ve tarihin unutturulmasına izin verilmemesi gerektiğini söylüyor.
1918’in karanlık günleri: Osmanlı’nın son döneminde ateş ve kan
Arşiv kayıtlarına göre, 1918’in yaz aylarında Fransız işgaliyle birlikte bölgede hareketlenen bazı Ermeni silahlı grupları, Fransız ordusunun desteğiyle Osmanlı köylerine saldırılar düzenledi. Kozan, Haçin (bugünkü Saimbeyli), Feke ve civar köylerde yüzlerce Türk sivilin yakılarak, köylerin haritadan silindiği olaylar yaşandı.
Kurtuluş Savaşı gazilerinden aktarılan tanıklıklarda, bazı köylerde insanların camilerde veya depolarda topluca yakıldığı, köylerin tamamen kül olduğu anlatılıyor. Bu olaylar, bölgedeki yaşlı nüfusun hafızasında hâlâ canlılığını koruyor.
Tarihçiler: “Osmanlı’nın aldığı tedbirler çarpıtıldı”
Araştırmacı tarihçiler, 1915–1918 döneminde Osmanlı Devleti’nin, cephe gerisinde yaşanan isyanlar ve saldırılar karşısında aldığı tehcir (zorunlu göç) kararının, bugünün bazı çevreleri tarafından “soykırım” şeklinde yorumlanmasının tarihi gerçeklerle bağdaşmadığını belirtiyor.
Tarihçi Doç. Dr. Ahmet Yalçın, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Kozan, Adana, Maraş, Van ve Erzurum hattında Ermeni silahlı örgütlerinin Türk köylerine yönelik vahşi saldırıları belgelerle sabittir. Osmanlı’nın aldığı güvenlik tedbirleri, kendi halkını koruma zorunluluğuydu. Bu olayları görmezden gelmek, tarihin bir yüzünü kasıtlı olarak karartmaktır.”
Kozanlı tanıklar: “Dedelerimiz o ateşten kurtuldu”
Kozan’ın Hacımirzalı ve Göller köylerinde yaşayan yaşlılar, dedelerinden dinledikleri olayları hâlâ hatırlıyor. 82 yaşındaki emekli öğretmen Ali Yıldız, dedesinin anlattıklarını şöyle aktarıyor:
“Dedem o günleri hep gözyaşlarıyla anlatırdı. Ermeni çeteleri köyü bastığında insanları ahırlara, fırınlara doldurup ateşe vermişler. Sağ kalanlar ormanlara kaçmış. Yıllar sonra o fırınların taşlarını biz bulduk.”
Yöre halkı, bu kalıntıların bir kısmının hâlâ orman içlerinde, köy sınırlarında bulunduğunu, bazı yerlerin koruma altına alınması gerektiğini söylüyor.
Kozan’daki kalıntılar: Somut tarihî izler
Kozan merkezine yaklaşık 15 kilometre uzaklıkta bulunan Tavşantepe ve Çukurköy civarındaki taş kalıntılar, halk tarafından “yakma ocakları” olarak adlandırılıyor. Bölgeyi inceleyen araştırmacılar, yapının mimarisinin 1900’lerin başına ait olduğunu, çevresinde yanık izleri, kömürleşmiş odun kalıntıları ve metal parçaları bulunduğunu aktarıyor.
Yerel tarihçi Mehmet Gülen, “Bu kalıntılar, belgelenirse Anadolu’da Ermeni mezaliminin somut kanıtlarından biri olarak tarihe geçecektir.” diyor.
Tarihî sorumluluk ve toplumsal hafıza
Uzmanlar, bu tür olayların nefret söylemiyle değil, tarihî bilinçle hatırlanması gerektiğini vurguluyor. Anadolu’nun dört bir yanında Türklerin uğradığı mezalimlerin belgelenmesi, tarihî sorumluluk olarak görülüyor.
Siyasî ve akademik çevreler ise, uluslararası alanda Türkiye’ye yöneltilen “soykırım” suçlamalarına karşı, Kozan, Maraş, Van ve Erzurum örneklerinin tarihî dengeyi ortaya koyduğunu ifade ediyor.
Sonuç: Kozan, tarihin susmayan sesi
Kozan’daki fırın kalıntıları, sadece bir dönemin tanığı değil; aynı zamanda unutulmaması gereken bir hafızanın sembolü.
Bölge halkı bu yapıları “ateşle yoğrulmuş bir tarih” olarak görüyor.
“Bu topraklar bize kim olduğumuzu, ne bedeller ödeyerek yaşadığımızı hatırlatıyor. Bu gerçekleri inkâr edenler, kendi geçmişini inkâr eder.”
Kozan, 107 yıl önce yaşanan acıların sessiz tanığı olarak hâlâ ayakta duruyor.
