Kurşuna Dizilmekten Edebiyatın Zirvesine: Dostoyevski ve “Suç ve Ceza”nın Doğuşu
İSTANBUL – GHA
“Yaşam, yaşam her yerde… Yaşam içimizde… Üç dakika yeterlidir, sonsuza dek yaşamak için…”
Bu çarpıcı cümleler, Rus edebiyatının dev ismi Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’nin, kurşuna dizilmesine üç dakika kala affedildiği anların hemen ardından kardeşi Mihail’e yazdığı mektuptan. Yıl 1849…
Dostoyevski, “Ruslar İçin” adlı yazısıyla Çar II. Nikolay’ın otoritesini sorguladığı gerekçesiyle tutuklanır. Dönemin bazı entelektüelleriyle birlikte yargılanır ve idama mahkûm edilir. Her şey hazırken, tam infaz edileceği anda bir emir gelir: Çar, cezayı Sibirya sürgününe çevirir.
Bu travmatik deneyim, Dostoyevski’nin ruh dünyasında derin izler bırakır. Ölümle yüzleşmek, onun yazın dünyasını ve felsefesini köklü şekilde değiştirir. Ve yıllar sonra bu içsel yıkım ve yeniden doğuşun simgesi olan “Suç ve Ceza” adlı ölümsüz eser doğar.
Romanın başkahramanı Raskolnikov’un vicdan azabı, suç ve kefaretle imtihanı, Dostoyevski’nin kendi içsel hesaplaşmalarının bir yansımasıdır. Bu yüzden Raskolnikov hâlâ bizimle konuşmakta, her kuşağa başka bir derinlikte seslenmektedir.
Edebiyatseverler için “Suç ve Ceza”, sadece bir roman değil; yaşamı, ölümü ve insanın varoluşsal sancılarını anlatan bir başyapıttır. Yazarın yaşadığı sarsıcı hayat deneyimi, onun kaleminden dökülen her kelimeye nefes olmuş, esere ölümsüzlük katmıştır.
Dostoyevski, Rusça yazsa da, kelimeleriyle Rus’un da dilini öğretmiştir. “Suç ve Ceza”, yalnızca Rus edebiyatının değil, insanlık tarihinin vicdan aynasıdır.
