“Ben bu ülkenin evladıyım, Türküm, gurur duyuyorum”
Hazırlayan: Mehmet Açık
O, sadece bir şarkıcı değil; bu topraklarda kök salmış bir kimliğin, bir kültürün ve bir aidiyet mücadelesinin sesi. Rum müziğini Türkiye’de geniş kitlelere sevdirmiş, denizle, güneşle, neşeyle özdeşleşmiş bir sanatçı: Fedon Kalyoncu. Ama onun hikâyesi yalnızca sahnelerden ibaret değil. İsmiyle, soyadıyla, geçmişiyle zaman zaman ötekileştirilmiş, zaman zaman dışlanmış ama hiçbir zaman vatan sevgisinden ödün vermemiş bir isim…
“Ben şehit torunuyum. Bu topraklara aidiyetim sadece müzikle değil, kanla yazıldı”
Rum bir baba ve Ermeni bir annenin oğlu olarak İstanbul’da doğan Fedon’un hayatı, Türkiye’de azınlık olmanın ne demek olduğunu çok genç yaşlarda anlamasıyla şekillenmiş. Ancak o, kimliğini hiçbir zaman bir geri duruş, bir korku unsuru olarak taşımamış. Aksine, bu topraklara aidiyetini her ortamda yüksek sesle dile getirmiş:
“Çoğu Müslüman’dan daha çok Türküm. Türklüğüyle gurur duyan bir insanım. Dedem Çanakkale’de şehit düştü. Rum ilkokulunda okumama rağmen bize öğretilen üç değer vardı: Allah, Ana ve Atatürk.”
İsminin bedelini askerlikte ödedi: “Komutanı dövdüm, beraat ettim”
Hayatının en çarpıcı dönemeçlerinden biri, 1967 yılında yaptığı askerlik sırasında yaşadıkları. Amasya’da geçen askerlik yıllarında, “Fedon” ismi yüzünden ayrımcılığa uğramış. Ama susmamış. Tepki göstermiş, karşı durmuş ve sonunda mahkemeye kadar uzanan bir olay yaşanmış:
“Komutanım bana sürekli ‘gavur’ diyordu. Oysa ben gönüllü askerdim. Dedem şehit, ben Türk bayrağına el basıp yemin etmişim. ‘Bana bu lafı edemezsin’ dedim. O ısrarla söyleyince kendisini fena dövdüm. Mahkemede beraat ettim çünkü aşırı tahrik vardı. 90 gün ceza verdiler ama onurumu korudum.”
Bu olay, sadece bir anı değil. Fedon için bir duruşun, bir kimlik mücadelesinin özetiydi. Fedon, ismi ve kökeni nedeniyle yaşadığı her dışlamaya karşı onuruyla direndi.
“Rumlar beni dışladı, Yunan Konsolosu bile hesap sordu”
Fedon’un “Türküm” demesi, sadece Türkiye’de değil, Rum toplumunda da rahatsızlık yaratmış. Hatta İstanbul’daki Yunanistan Konsolosluğu’na çağrılmış:
“Konsolos bana, ‘Nedir bu Türküm lafları?’ dedi. Ben de ‘Türküm ve gurur duyuyorum’ dedim. Bana ‘Ama çok söylüyorsun’ dedi. ‘Evet, çok söyleyeceğim. Çünkü bana Türklerin yaptığı iyilikleri siz yapmadınız. Siz Türklerin haklarına sahip olsanız, bu ülkede Rumlara su bile vermezsiniz’ dedim. Lafı ağzında bıraktım.”
Fedon’un bu sözleri, bir azınlık mensubunun yalnızca Türkiye’ye değil, Rum cemiyetine de verdiği mesaj niteliğinde. Onun için “Türk olmak” bir nüfus kağıdındaki tanım değil, bir gönül bağı.
“Bana da Lefter gibi bir cenaze yapılacağını bilsem, bugün ölürüm”
Fedon, Fenerbahçeli Rum futbolcu Lefter Küçükandonyadis’e yapılan görkemli cenaze törenine atıfla, kendisine duyulan halk sevgisinin böyle bir vefaya dönüşmesini umut ettiğini söylüyor:
“Lefter’in cenazesi devlet töreni gibiydi. Şanlıydı, hüzünlüydü, ama onurluydu. Bana da öyle bir tören yapılacağını bilsem, bugün ölürüm. Çünkü bu millet, eğer birini sahiplendiyse, kıymetini iyi bilir. Ben de bu halkın bir parçasıyım. Her şeyimle burada yaşıyorum, burada öleceğim.”
Azınlık olmak: Ne oraya ait, ne buraya… Ama tam da burada, bu toprakta yaşamak
Fedon’un hikâyesi, Türkiye’de azınlık olmanın ne demek olduğunu gösteren canlı bir belge niteliğinde. Ne Rum cemiyetine tamamen ait, ne Türk toplumunda tam kabul görmüş. Ama o, bu iki arada bir derede kalmışlığı bir köprüye çevirmiş.
Sanatıyla, duruşuyla ve en önemlisi açık sözlülüğüyle, Türkiye’nin kültürel zenginliğinin ne kadar renkli ve karmaşık olduğunu bize hatırlatıyor.
“Benim ismim Fedon olabilir ama ruhum Türk, kalbim Anadolu’dur”
Fedon, sadece söylediği şarkılarla değil, yaşadıklarıyla da anlatıyor aslında ne olduğunu. Her cümlesi bir sitem, her hatırası bir mücadele… Ama sonunda hep aynı vurguyla bitiriyor sözlerini:
“Ben bu ülkenin evladıyım. Param burada, mezarım burada, anılarım burada. Türküm ve gurur duyuyorum.”
Dipnot:
Bu haber dosyası, sanatçı Fedon Kalyoncu’nun çeşitli röportajlarda dile getirdiği açıklamalardan, kamuoyuna açık beyanlarından ve kişisel anlatılarından derlenmiştir. Röportaj formatında sunulsa da, içerik haber diliyle yeniden kurgulanmıştır.
