Mehmet Açık yazdı
Türkiye, uzun süredir ceza adaletinde köklü bir dönüşüm süreci yaşıyor. Bu sürecin en yeni halkası olan 10. Yargı Paketi, TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edildi ve önümüzdeki günlerde Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmeye başlanacak. 30 maddeden oluşan teklifin, yaklaşık 19 bin 800 hükümlüyü doğrudan ilgilendirmesi, kamuoyunda ciddi bir beklenti ve tartışma doğurdu. Özellikle infaz sistemine yönelik getirilen yeni hükümler, toplumun adalet duygusu ile bireysel hak ve özgürlükler arasındaki dengeyi yeniden kurma iddiası taşıyor.
AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, yaptığı açıklamada bu düzenlemenin “bir başlangıç” olduğunu ifade etti. Güler’e göre, ceza adaleti alanındaki reformlar devam edecek. Bu açıklama, yargı reformunun yalnızca teknik değil, aynı zamanda politik ve ideolojik bir tercih olduğunu da gösteriyor.
Denetimli Serbestlikte Yeni Dönem: Cezanın Bedeli Görülmeli
Geçmişte kamuoyunda sıkça eleştirilen “ceza verilip infaz edilmeden tahliye edilme” algısını kırmayı hedefleyen düzenlemede, denetimli serbestlik uygulaması revize ediliyor. Yeni yasa teklifine göre:
Artık hükümlülerin, 1 yıllık denetimli serbestlikten yararlanabilmesi için, cezasının en az onda birini cezaevinde geçirmiş olması gerekecek.
Bu değişiklik, özellikle toplumda oluşan “cezalar fiilen uygulanmıyor” düşüncesine yanıt vermek açısından önemlidir. Hukukun caydırıcılığı, sadece verilen cezaların ağırlığında değil, bu cezaların görünür ve hissedilir biçimde infaz edilmesinde saklıdır. Adaletin tesisi, mağdurun da toplumun da devlete olan güvenini tazelemekle mümkündür.
Kısa Süreli Cezalarda ‘Sembolik Tutuklama’ Dönemi Bitiyor
Bir diğer dikkat çeken başlık, 2 yılın altındaki hapis cezalarında getirilen yeni uygulama. Bugüne kadar bu tür kısa süreli cezalar çoğu zaman cezaevine girilmeden infaz edilirken, yeni düzenlemeyle artık bu kişilerin en az 5 gün cezaevinde kalmaları zorunlu hale geliyor.
Bu da yine cezaların “kağıt üstünde kalması” eleştirilerine yönelik somut bir karşılık. Hapis cezası sadece caydırmakla değil, aynı zamanda bir “toplumsal mesaj” vermekle de görevlidir. 5 günlük cezaevi deneyimi bile, bireyin özgürlükten yoksun kalmasının psikolojik ve sosyal etkilerini hatırlatacaktır.
Mükerrer Suçlarda İyilikle Tahliye Dengesi
Adalet, bir yandan cezalandırırken diğer yandan ıslah etmeyi hedefler. Ancak tekrar tekrar suç işleyen bireyler söz konusu olduğunda, toplumun korunması ilkesi öne çıkmaktadır. Bu nedenle, yasa teklifinde mükerrer suç işleyenler için şartlı salıverme yeniden tanımlanmıştır:
Bu kişiler, iyi hal göstermeleri koşuluyla cezalarının dörtte üçünü cezaevinde geçirdikten sonra tahliye olabilecek.
Bu yaklaşım, suça meyilli bireyler için daha kontrollü bir infaz sürecini öngörürken, aynı zamanda onların topluma yeniden kazandırılmasını da hedefliyor. Yani bu düzenlemede “ne tamamen ceza ne tamamen af” anlayışı hâkim. Denge aranıyor.
Kadın, Yaşlı ve Çocuklar İçin Konutta İnfaz Genişliyor
Belki de paketin en insani boyutunu oluşturan kısım, konutta infaz uygulamasının kapsamının genişletilmesidir. Yeni düzenlemeye göre:
• Kadınlar, çocuklar ve 65 yaş üstü hükümlüler cezalarının 3 yılını evde geçirebilecek.
• 70 yaş üstü olanlar için bu süre 4 yıl,
• 75 yaş üstü için 5 yıl,
• 80 yaş üstü için ise 6 yıl olacak.
Yaş almış bireylerin cezaevi şartlarında sağlıklı bir yaşam sürdürememesi, hem ahlaki hem de tıbbi açıdan ciddi bir sorundur. Devletin bu gruplara yönelik geliştirdiği “konutta infaz” modeli, sosyal devlet ilkesinin bir gereğidir. Ancak bu hak, terör veya darbe gibi ağır suçlara karışan hükümlüler için geçerli olmayacak. Bu da kamu güvenliğini gözeten bir denge noktası olarak öne çıkıyor.
Hastalık ve Engellilik Durumunda İnsan Onuru Gözetiliyor
Adli Tıp Kurumu’nun kararıyla, ağır hastalar ve engelliler de cezalarını evde çekebilecek. Bu uygulama, özellikle cezaevinde kendi ihtiyaçlarını karşılayamayan bireyler açısından hayati bir düzenleme. İnsan hakları bağlamında değerlendirildiğinde, bu teklifin ceza sistemine vicdani bir derinlik kazandırdığı söylenebilir. Ancak burada da ağırlaştırılmış müebbet ve darbe suçu gibi belli dosyaların kapsam dışı bırakılması dikkat çekiyor.
Toplum Güvenliği İçin Yeni Suç Tanımları
Kanun teklifi, yalnızca infaz sistemini değil, aynı zamanda bazı suç tanımlarını da değiştiriyor. Özellikle kamu düzenine karşı işlenen fiillere yönelik cezalar artırılıyor:
• Meskun mahale ateş açma suçu artık daha geniş yorumlanacak ve kuru sıkı tabancayla yapılan eylemler bile 5 yıla kadar hapisle cezalandırılabilecek.
• Trafikte yol kesme ise bağımsız bir suç olarak tanımlandı ve cezanın üst sınırı 3 yıl olarak belirlendi.
Bu düzenlemeler, bireysel keyfiyetin toplum huzuruna zarar vermemesi için hukuki sınırların yeniden çizilmesini sağlıyor. Vatandaşların can ve mal güvenliğini doğrudan ilgilendiren bu eylemler artık “basit kabahat” değil, “cezai sorumluluk doğuran suç” olarak değerlendirilecek.
Sonuç Yerine: Adaletin İki Yüzü
10. Yargı Paketi, bir yanıyla adalet sistemini daha etkin ve görünür kılmaya çalışırken, diğer yanıyla insani duyarlılıkları da göz ardı etmiyor. Bu ikili dengeyi sağlamak kolay değil. Ancak hukukun nihai amacı; toplumu huzur içinde yaşatmak, suçu caydırmak ve bireyi ıslah etmektir.
Yeni infaz sistemi, “cezasızlık” algısını silecek mi? Cezaların caydırıcılığı artacak mı? Toplumun adalet duygusu tatmin olacak mı?
Bu soruların yanıtı, bu kanunun nasıl uygulandığında saklı. Çünkü unutulmamalı ki; kanunlar kağıtta değil, hayatta karşılık buldukça gerçek anlamına ulaşır.
